« بیداری اسلامی ، روزنه امیدی برای احقاق حقوق زنان در عربستان »

« بیداری اسلامی ، روزنه امیدی برای احقاق حقوق زنان در عربستان »  نویسنده : سپهری

مقدمه :
چنانکه می دانید ، نیمی از جمعیت انسانی هر کشوری را زنان تشکیل می دهند. هر کشوری برای توسعه و پیشرفت خود در عرصه های مختلف ، نیازمند توجه به حقوق و قوانین مربوط به زنان است . امروزه در نشست های ملی و بین المللی بحث درباره حقوق زنان حجم بسیاری از گفتگوها را به خود اختصاص داده است. اینک زنان در بسیاری از کشورها ، ازجمله کشورهای خاورمیانه به حقوق مسلم خود واقف شده اند . چنانکه می توان یکی از عوامل بیداری اسلامی در خاورمیانه را افزایش آگاهی زنان و پی بردن آنها به حقوق گسترده خود در دین اسلام دانست . با وجود این سالهاست که زنان عربستانی ، از عدم توجه مسئولان سعودی به حقوق اولیه خویش رنج می برند.

در جهان معاصر که تلاشهای فراوانی برای ارتقاء حقوق زنان و رفع هر گونه تبعیض از آنان صورت می گیرد ، کشور عربستان را می توان یک استثنا در این زمینه دانست . بانوان عربستان از حقوق ابتدایی خود محرومند دولت سعودی را می توان مصداق بارز ناقض معاهدات بین المللی حقوق زنان دانست . تبعیض علیه زنان در حقوق بین الملل ، به هر گونه تمایز ، محرومیت یا محدودیت بر اساس جنسیت عنوان می شود که نتیجه یا هدف آن خدشه دار کردن یا لغو آزادی های اساسی زنان در زمینه های مختلف سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی باشد .

عوامل تحقیر زنان در عربستان
اما علت واقعی برخورد تحقیرآمیز حکومت سعودی با زنان چیست ؟ بی شک وجود عقاید سلفی گری و وهابیت در عربستان به عنوان مذهب حکومتی در این کشور مانع اصلی احقاق حقوق زنان است . وهابیت در عربستان به نام اسلام و دین ، برای زنان محدودیت های کاملی اعمال کرده است ، به طوری که زنان جنس دوم محسوب می شوند . بنابراین آنان ازحقوق قانونی برای حضور در عرصه های مختلف علمی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی محرومند و بر همین اساس رای دادن ، رانندگی ، حضانت فرزندان و حتی داشتن تلفن همراه برای خانمها ممنوع است . بنا بر قوانین عربستان ، زنان حق هیچ گونه فعالیت سیاسی ندارند . تبعیض علیه زنان در این کشور به حدی است که در بسیاری از اماکن عمومی زنان بدون همراه داشتن کفیل ( سرپرست ) حق ورود ندارند .
عجیب تر اینکه زنان عربستان تا سال 2001 حتی از داشتن اوراق شناسایی نیز محروم بودند و به عبارتی ، حکومت برای آنها هویت مستقلی قائل نبود . در ماه می گذشته ، خبر رانندگی زنی 45 ساله ، توجه رسانه های بین المللی و عربی را به خود جلب کرد . " نجلا حریری " زن عربستانی که توانسته بود یک هفته تمام به دور از چشم مامورین متعصب وهابی در شهر ریاض پایتخت این کشور رانندگی کند ، توسط مقامات قضایی و تنها بدلیل رانندگی کردن بازداشت شد . وی می گوید : « خفقان و دیکتاتوری دیگر بس است من و هزاران زن عربستانی حق رانندگی کردن داریم .» در 17 ژوئن گذشته ، 40 زن دیگر عربستانی راه خانم حریری را دنبال کردند و در اقدامی هماهنگ به رانندگی در شهر پرداختند و البته دستگیر شدند . " منال الشریف" 32 ساله یکی از آنهاست که تحصیلاتش را در رشته فن آوری اطلاعات به پایان رسانده است . او همچون هزاران زن سعودی دیگر ، از تبعیض در پذیرش دانشجویان دختر در دانشگاههای عربستان و اعمال تبعیض جنسیتی در استخدام زنان ناراضی است و به سهم خود می کوشد در گرفتن حقوق زنان کشورش پیشقدم باشد .

فضای تبعیض جنسیتی در عربستان که ناشی از عقاید سلفی گری و وهابیت است باعث شده که اخیراً زنان عربستان با استفاده از فضای ناشی از بیداری اسلامی در منطقه ، در اعتراض به تبعیض جنسیتی و سرکوبهای حکومتی دست به تظاهرات و اعتراض بزنند . چندی پیش مردم عربستان در تظاهرات وسیعی به استبداد حاکم بر عربستان اعتراض کردند که تعداد زیادی از اعتراض کنندگان را زنان تشکیل می دادند . اکثر این زنان در حالیکه صورت خود را از بیم نیروهای امنیتی عربستان پوشانده بودند ؛ با در دست داشتن قرآن ، شعار "هیهات منا الذله" ( ذلت از ما دور است ) سر دادند . همچنین در استان دمام در شرق این کشور نیز تحصن زنان در اعتراض به فضای استبدادی و زندانی شدن افراد صورت گرفت که بسیاری از آنها بازداشت شدند. پس از این درگیریها که می تواند شروعی بر بیداری اسلامی در عربستان باشد ؛ پادشاه عربستان که تا پیش از این زنان را فاقد صلاحیت لازم برای قضاوت درباره نامزدهای انتخاباتی می دانست ، در 25 سپتامبر گذشته ، در یک تصمیم دیرهنگام ، به زنان این کشور حق رای و شرکت در انتخابات مجلس مشورتی را داد. البته این مجلس اختیارات چندانی ندارد و در عمل ، تشریفاتی است و انتخابات بعدی آن هم حدود چهار سال دیگر می باشد . به عبارت دیگر ، امتیاز شاه سعودی به زنان این کشور ، بسیار ناچیز و تنها از سر ناچاری بوده است .

به عقیده برخی تحلیل گران ، اگرچه دادن حق رای به بانوان عربستان می تواند گامی به جلو به شمار رود ، اما ناشی از یک واکنش شتابزده از بیم بیداری اسلامی است . چرا که مردم بخصوص زنان خواستار حقوق حقه خویش و تعیین سرنوشت کشور توسط خودشان هستند . در این میان ، هر چند دولت عربستان به خاطر کوتاهی در دادن حقوق زنان قابل سرزنش است ؛ ولی جامعه جهانی نیز در این بی توجهی بی تقصیر نیست . چرا که در قبال عدم رعایت حقوق زنان در کشورهایی چون عربستان که پیرو سیاستهای غرب هستند ، برخورد قاطعی نداشته است .

 اینک پس از تصمیم پادشاه عربستان ؛ شاهد هستیم که سازمان عفو بین الملل خواستار پایان تبعیض علیه زنان در عربستان شده است . در این راستا " فیلیپ لوتر" مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای سازمان عفو بین الملل گفته است : « اقدام پادشاه عربستان برای شرکت زنان در انتخابات ، بسیار دیر انجام شده است واصلا" کافی نیست . ما امیدواریم حق رای دادن به زن در عربستان به اقدامات اصلاحاتی دیگر منجر شود »
" کاترین اشتون " وزیر خارجه اتحادیه اروپا نیز طی سخنانی خواستار برابری حقوق زنان با مردان در عربستان شد و اظهار داشت : « از مقامات سعودی می خواهیم در مسیر برابری و مساوات میان مردان و زنان گام بردارند . » البته غربیها در بحث حقوق انسانها از استاندارد های دوگانه استفاده می کند . یعنی وقتی پای منافع خودشان در میان است سکوت و مدارا را پیشه می کنند و وقتی می بینند مردم خواهان حقوق از دست رفته شان هستند خود را مدعی دفاع از حقوق مردم معرفی می کنند.
نگاه اسلام به حقوق زنان  :
شایان ذکر است ، در اسلام زنان از جایگاه متعالی و انسانی برخوردار هستند. در اسلام زن و مرد گرچه از نظر جسمی و روحی دارای تفاوت هایی هستند ؛ اما از جهت حقوق انسانی برابر می باشند . از نگاه اسلام زن به عنوان یک انسان می تواند در تمامی عرصه های مختلف جامعه مشارکت فعال داشته باشد. مصداق بارز آن از جنبه مشارکت سیاسی بیعت پیامبر با بسیاری از زنان مدینه در سال یازدهم بعثت بود که به "بیعت النساء" لقب گرفت . پیامبر اسلام در سال ششم هجری نیز با برخی زنان و مردان بیعت کردند که به "بیعت رضوان" معروف است . در صدر اسلام بیعت که همان حق انتخابات و رای دادن به شمار می رود به عنوان یکی از حقوق مسلم زنان در نظر گرفته شده بود و پیامبر با زنان همانند مردان بیعت می کرد . آن حضرت با این عمل خود به تاریخ نشان داد که زنان هم می توانند همگام با مردان در عرصه های مختلف جامعه حضور داشته باشند. علاوه بر این ، زنان در صدر اسلام در صحنه های مختلف سیاسی و اجتماعی و مبارزه با دشمنان حضور داشتند . سُمیه جزو اولین شهید زن در اسلام بود که در زیر شکنجه کفار قریش مقاومت کرد تا به شهادت رسید . زنانی در جبهه های نبر نیز به یاری آسیب دیدگان می شتافتند و به مجاهدان روحیه می دادند . علاوه بر این در زمان پیامبر ( ص ) زنان در عرصه های علمی و اجتماعی نیز مشارکت فعال داشتند . در تاریخ اسلام آمده است که تعداد بسیاری از زنان در محضر نورانی پیامبر ( ص) برای کسب علم و دانش حضور می یافتند و جامعه صدر اسلام از دانش آنها در جامعه بهره می برد .
جایگاه زنان در ایران اسلامی :
بنابراین همه کشورها و دولتهایی که در صدد پیاده کردن اصول واقعی اسلام هستند باید به حقوق مسلم انسانی و اسلامی زنان توجه کافی داشته باشند و دولتمردان سعودی نمی توانند با توجیهات شرعی زنان را از شرکت در مسائل سیاسی و احتماعی نهی کنند . چراکه در جمهوری اسلامی ایران نیز که احکام شریعت اسلام اجرا می شود ، در قوانین اساسی و مدنی به حقوق مسلم زنان توجه شده است . دراصل 21 قانون اساسی دولت موظف شده است حقوق زنان را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید . علاوه بر این در ماده 14 قانون اساسی نیز به تأمین حقوق همه جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون توصیه شده است . امام خمینی ( ره ) بنیانگذار جمهوری اسلامی و همچنین مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای حضور همه جانبه زنان در جامعه و توجه به حقوق انسانی آنها تاکید دارند . بر این اساس زنان از بدو انقلاب اسلامی در تمامی عرصه های مختلف حضوری فعال دارند . اکنون زنان ایرانی در عرصه های علمی گاه جلوتر از مردان به تحصیل و کسب علم و دانش می پردازند. در حال حاضر بیش از 60 درصد دختران در دانشگاهها مشغول به تحصیل هستند . علاوه بر این آمار بالای دختران در المپیادهای علمی و اختراعات و ابتکارات ، بیانگر عزم جدی بانوان ایرانی در توانمندسازی خود و کمک به رشد و پیشرفت ایران اسلامی است . زنان ایرانی اکنون در پست های مدیریتی فعالیت جدی و اثرگذاری دارند. چنانکه اکنون وزیر بهداشت و درمان ایران یک پزشک زن متخصص است و دو معاون و یک مشاور رئیس جمهور از بانوان می باشند .
به این ترتیب ، اعمال محدودیتهای سخت علیه زنان در عربستان نمی تواند به دلیل اجرای احکام اسلام اصیل و واقعی باشد ، بلکه ناشی از برداشتی سطحی و متحجرانه از اسلام تحت عنوان وهابیت است . اما بیداری اسلامی و تحولات جهان اسلام دیر یا زود باعث ایجاد تغییرات اساسی در کشورهایی چون عربستان خواهد شد که یکی از نتایج آن اعطای حقوق زنان خواهد بود .
-------------------------

کلید واژه : زنان ، حقوق ، عربستان ، اسلام ، ایران اسلامی

مطالعات زنان و خانواده ...