دیدگاه مقام معظم رهبری ( جایگاه محوری زن و خانواده در اسلام )

عصمت سپهری*- حضرت آیت الله خامنه ای مساله اشتغال زنان در جامعه را امری قابل قبول و بدون اشکال خواندند، اما تاکید کردند: "در این زمینه باید دو شرط اساسی را کاملا رعایت کرد. نخست اینکه اشتغال، کار اساسی زن درخانه و خانواده و مسئولیت مهم همسری و مادری را تحت الشعاع قرار ندهد و دوم اینکه مساله محرم و نامحرم (در جامعه) بخوبی رعایت شود."

یکی از نیازهای جامعه بشری، میل به تشکیل خانواده است. اهمیت این نهاد در ثبات و برقراری نظام اجتماعی و فرهنگی جوامع بر کسی پوشیده نیست. در این میان زن نقش محوری و منحصر به فردی در نهاد مقدس خانواده دارد. مشکلات امروز جوامع بخصوص در غرب، در مورد زن و خانواده، به دلیل در نظر نگرفتن جایگاه واقعی زنان در خانواده و اجتماع و رویکردهای متناقض و نادرست آنها در این مقوله است.
در مکتب حیات بخش اسلام به دلیل نظر واقع بینانه این دین به انسان و وظایف و تکالیف او ، موقعیت بانوان نیز به نحو اصولی و منطقی مورد توجه قرار گرفته است . دین آسمانی اسلام ، با عنایت به ساختار فیزیکی و روحی زنان ، حقوق و تکالیف زنان را تبیین کرده است. حال آنکه در نگرش و رویکرد غرب ؛ شان و منزلت واقعی آنها را مورد توجه قرار نگرفته است . بنا بر این ، جهان امروز برای حل مشکلات زنان نیازمند شناخت عمیق و همه جانبه از جایگاه این قشر عظیم جامعه در مکتب اسلام است تا از آن برای ارتقاء جایگاه بانوان بهره گیرد.
مساله زن و خانواده از مقولات مهمی است که از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفت . یکی از اهداف انقلاب اسلامی ایران رساندن زن به جایگاه والایی بود که در دین اسلام بر آن تاکیدات مکرری شده است. حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و آیت الله خامنه ای همواره در فرصتهای مختلف بر بستر سازی شرایط سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه برای حضور فعال زنان در عرصه های مختلف اجتماعی جامعه با حفظ شان و جایگاه زن به عنوان مادر و محور خانواده تاکید کرده اند. چندی پیش سومین نشست اندیشه های راهبردی جمهوری اسلامی ایران با حضور تعدادی از اندیشمندان و اساتید دانشگاه و حوزه درحضور رهبر معظم انقلاب اسلامی برگزار شد و ابعاد مختلف موضوع زن و خانواده مورد بررسی قرار گرفت . دراین برنامه به ذکر برخی محورهای مهم مطرح شده در بیانات حضرت ایت الله خامنه ای می پردازیم .
حضرت آیت الله خامنه ای در نشست اندیشه های راهبردی ؛ نقش و سهم بانوان را در نظام اسلامی ممتاز و بی بدیل دانستند و خاطر نشان کردند : " نقش بانوان در دوران مبارزه پیروزی انقلاب اسلامی ، بعداز انقلاب بویژه دوره بسیار سخت دفاع مقدس و در عرصه های مختلف ، نقش مؤثر ، ممتاز و بی جایگزینی است که با هیچ معیاری قابل اندازه گیری نیست ." از نگاه رهبر انقلاب اسلامی ، اولین کسی که نقش و جایگاه ممتاز بانوان را درک کرد و زمینه ساز نقش افرینی برجسته زنان در عرصه های مختلف شد ، امام خمینی (ره ) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بود .
خانواده هسته اصلی رشد و تعالی انسان و زن کانون و محور اصلی این نهاد محسوب می شود . خانواده در ایجاد آرامش روحی و روانی در جامعه اهمیت بسزایی دارد . قرآن کریم به نحو شایسته ای به این موضوع می پردازد و یکی از نشانه های الهی را ایجاد مودت و رحمت میان زن و مرد در خانواده می داند . رهبر انقلاب اسلامی ، یکی از علل مهم ضرورت توجه به موضوع زن را نقش اساسی و محوری زن در خانواده دانستند . ایشان خاطرنشان کردند : " در نگاه اسلام ، خانواده پایه بسیار مهم و سلول اصلی جامعه است . به گونه ای که بدون بهره مندی از خانواده ای سالم ، سرزنده و بانشاط ، امکان پیشرفت جامعه بخصوص پیشرفت فرهنگی وجود ندارد و اینگونه خانواده ها نیز بدون حضور زنان مومن و فهیم شکل نمی گیرند و استمرار نمی یابند . "
. مقام معظم رهبری براین باورند که اگر زن در داخل خانواده امنیت روانی و اخلاقی و آسایش داشته باشد ، حقیقتاً شوهر برای او لباس و پوشش محسوب می شود ، همچنان که او لباس شوهر است . ایشان معتقدند همچنان که قرآن خواسته ، باید مودت و رحمت بین زن و شوهر باشد ، آنگاه مشکلات بیرون خانواده برای زن قابل تحمل خواهد شد . اگر زن در آسایشگاه و سنگر اصلی خود یعنی خانه ، بتواند مشکلات خودش را کاهش دهد ، بلاشک در عرصه ی اجتماع هم خواهد توانست بر مشکلات غلبه کند .
در غرب ، زن و خانواده به عنوان رکن تلقی نمی شوند . مقام معظم رهبری ، تمرکز دشمنان به مقوله زن به عنوان یکی از مبانی هجوم سیاسی - تبلیغاتی به نظام اسلامی را ، ضرورت دیگر توجه کامل به مقوله زن خواندند. ایشان افزودند : " باید با روشنگری درافکار عمومی مردم جهان ، اجازه ندهیم اهداف سیاستگزاران و برنامه ریزان غرب در حمله به مبانی اسلام در قبال زن ، محقق شود . " ایشان درهمین زمینه به فرار زیرکانه غرب از ورود به مقوله خانواده اشاره و خاطر نشان کردند : " غربیها بحث زن را به شدت مطرح می کنند ، اما اسمی از خانواده نمی آورند ، چرا که بحث خانواده ازنقاط ضعف بارز آنهاست ."
در غرب رشد زنان یکسویه و فقط در زمینه جنسی است و فقدان تعهدات اخلاقی و معنوی ، آنها را به کالایی برای شهوترانی مردان تبدیل کرده است . مقام معظم رهبری نگاه غرب به زن را گمراهی و ضلالتی عمیق و بزرگترین اهانت و ضربه به کرامت زن برشمردند و افزودند : "حتی افراطی ترین فمینیستها نیز برخلاف تصورشان درحال زدن ضربه اساسی به زن هستند . چرا که با ضایع کردن زن ، او را به ابزاری برای شهوت رانی مرد تبدیل کرده اند و متاسفانه این مساله درافکار عمومی غرب نیز پدیده ای عادی و پذیرفته شده است ."
چهره ای که دین اسلام از زن به تصویر می کشد ، چهره یک انسان کامل است که در همه ابعاد انسانی با مرد برابر است . به عبارتی تمام شایستگی ها و استعدادهایی که خداوند برای مردان در پیمودن راه کمال و سعادت قرار داده ، در وجود زنان نیز قرار داده است . رهبر انقلاب اسلامی نگاه اسلام به زن را فوق العاده متعالی خواندند وتاکید کردند : " در نگاه اساسی اسلام ، زن از حیث انسان بودن هیچ فرقی با مرد ندارد و به استناد آیات قرآنی ، زن و مرد در مسیر تعالی و قرب الهی کاملا یکسانند . "
از نگاه ایشان جنسیت در اسلام امری ثانوی و عارضی است که در کارکردهای زندگی معنا و مفهوم می یابد و درجایگاه زن و مرد در اسلام هیچ تاثیری ندارد . ایشان نقش همسری و مادری را فوق العاده مهم توصیف و خاطرنشان کردند که همسر خوب می تواند مرد را در جامعه به عنصری مفید و موثر تبدیل کند .
جامعه ای که در مسیر عدالت گام بر می دارد لزوما باید فرهنگ و روحیه مشارکت را در فضای خانواده ایجاد کند. یکی از موضوعات مرتبط با اقتصاد خانواده اشتغال زن و مرد است . البته کمال مرد در این است که در راه ترقی و پیشرفت خانواده و آسایش زن و فرزند تلاش کند و کمال زن به جهت داشتن عاطفه والا برای تربیت و پرورش فرزند در وی به ودیعه نهاده شده است . از مجموعه ویژگیهای فردی ، خانوادگی و شغلی ، معمولاً شرایط اشتغال زنان است که بر بروز تعارض نقش زنان در خانه و جامعه تاثیر می گذارد . حضرت آیت الله خامنه ای ، مساله اشتغال زنان در جامعه را امری قابل قبول و بدون اشکال خواندند ، اما تاکید کردند : " در این زمینه باید 2 شرط اساسی را کاملا رعایت کرد . نخست اینکه اشتغال ، کار اساسی زن درخانه و خانواده و مسئولیت مهم همسری و مادری را تحت الشعاع قرار ندهد و دوم اینکه مساله محرم و نامحرم ( در جامعه ) بخوبی رعایت شود ." دراین راستا حضرت آیت الله خامنه ای به دولت توصیه نمودند که برای کمک به زنان شاغل به گونه ای برنامه ریزی کند که آنان بتوانند به کار اصلی خود یعنی رسیدگی به خانه وخانوده نیز بپردازند .
از آنجا که اسلام یک دین متعادل می باشد ، افراط و تفریط را در هیچ زمینه ای نمی پذیرد . این دین آسمانی با تشویق و ترغیب افراد به ازدواج و تشکیل خانواده از بسیاری از تبعات و آسیب های فردی و اجتماعی در جامعه جلوگیری می کند . محور مهم دیگر مورد نظر مقام معظم رهبری دراین نشست مقوله ازدواج به عنوان یک موضوع مقدس است . ایشان ازدواج را یک موضوع مقدس در ادیان مختلف بویژه دین اسلام دانستند و خاطر نشان کردند : " نباید با برخی کارهای زشت همچون مهریه های سنگین و یا تشریفات و هزینه های زائد ، جنبه قدسی ازدواج را در جامعه ازبین برد . " ایشان بر ترویج ازدواج های ساده ، کم خرج ، درجامعه تاکید کردند .
مردان نیز در حفظ سلامت و بقای خانواده و گرم نگهداشتن این کانون مقدس نقش بسزایی دارند . حضرت آیت الله خامنه ای نقش مردان را نیز در حفظ کیان خانواده بسیار موثر ارزیابی و خاطر نشان کردند :" یکی از وظایف مهم مردان ، قدرشناسی دائم از نقش و زحمات زنان درخانه است . بویژه بانوانی که زمینه حضور درخارج از خانه را دارند ، اما برای ایفای کامل نقش مادر ،اشتغال خارج از خانه را انتخاب نکرده اند ."
امروزه یکی از مسائل اساسی جوامع غربی ، مساله سنت شکنی نسل نو در برابر نسل گذشته است که این به خودی خود استحکام خانواده را سست می سازد . برخلاف آن که در اسلام یکی از عوامل استحکام خانواده توصیه جوانان به احترام به والدین است . حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به نقش فرزندان در خانواده ،یکی از مهمترین وظایف آنان را احترام به پدر و مادر دانستند.
حضرت آیت الله خامنه ای در پایان با اشاره به کارهای فراوان انجام نشده در موضوع زن و خانواده ، نظریه پردازی و گفتمان سازی دراین زمینه را نیازی حقیقی دانستند و تاکید نمودند که این کار باید مورد توجه روحانیون ، اندیشمندان و صاحب نظران حوزه و دانشگاه قرار گیرد و نقش رسانه نیز در این امر قابل توجه است . همچنین ایشان بر استخراج نظریه ها و الگوی مترقی از اسلام در موضوع زن و خانواده را از جمله کارهای اساسی صاحب نظران دانستند. *عصمت سپهری ، نویسنده رادیوهای برون مرزی صداوسیما